deri ve yumusak doku enfeksiyonları ne demek?

Deri ve Yumuşak Doku Enfeksiyonları

Deri ve yumuşak doku enfeksiyonları (DYDE), cildi ve cilt altı dokuları etkileyen çeşitli enfeksiyonları kapsayan geniş bir terimdir. Bu enfeksiyonlar, hafif ve tedavi edilebilir durumlardan hayatı tehdit eden ciddi tablolara kadar değişebilir.

Etiyoloji (Nedenler)

DYDE'ler, çeşitli mikroorganizmalar tarafından meydana gelebilir:

• Bakteriler: En sık görülen etkenlerdir. Staphylococcus aureus (özellikle MRSA), Streptococcus pyogenes (A grubu streptokok) ve diğer streptokok türleri sıklıkla rol oynar.
• Mantarlar: Özellikle nemli ve sıcak bölgelerde yaşayan kişilerde veya bağışıklık sistemi baskılanmış bireylerde daha sık görülürler. Candida, Dermatofitler (ayak mantarı, tırnak mantarı gibi) ve Malassezia sık rastlanan mantar türlerindendir.
• Virüsler: Herpes simpleks virüsü (uçuk), varicella zoster virüsü (zona), papillomavirüsler (siğil) ve diğer virüsler cilt enfeksiyonlarına neden olabilir.
• Parazitler: Uyuz, bitlenme gibi parazit enfeksiyonları da ciltte belirtilere yol açabilir.

Risk Faktörleri

DYDE gelişimini kolaylaştıran çeşitli risk faktörleri bulunmaktadır:

• Cilt bütünlüğünün bozulması: Kesikler, sıyrıklar, yanıklar, cerrahi girişimler ve intravenöz kateterler enfeksiyon için giriş kapısı oluşturabilir.
• Bağışıklık sisteminin zayıflaması: Diyabet, HIV/AIDS, kanser, kortikosteroid kullanımı veya diğer immünosupresan tedaviler enfeksiyon riskini artırır.
• Obezite: Cilt kıvrımlarında nem birikimi ve yetersiz kanlanma enfeksiyona yatkınlığı artırabilir.
• Periferik vasküler hastalık: Ayaklarda ve bacaklarda kan akımının azalması enfeksiyon riskini yükseltir.
• Kötü hijyen: Yetersiz temizlik enfeksiyöz ajanların yayılmasını kolaylaştırır.
• Kalabalık yaşam koşulları: Özellikle okullar, yurtlar, cezaevleri gibi ortamlarda enfeksiyon riski daha yüksektir.
• Damar İçi Madde Kullanımı: Enjeksiyon bölgesinde enfeksiyon riski artar.

Sınıflandırma ve Klinik Bulgular

DYDE'ler, enfeksiyonun derinliğine, yaygınlığına ve etken mikroorganizmaya göre farklı şekillerde sınıflandırılabilir. En sık karşılaşılan DYDE türleri şunlardır:

• Yüzeyel Enfeksiyonlar:
  • İmpetigo: Özellikle çocuklarda sık görülen, bulaşıcı bir bakteriyel enfeksiyondur. Tipik olarak yüz bölgesinde, ağız ve burun çevresinde kabuklu yaralarla karakterizedir. Etken genellikle Staphylococcus aureus veya Streptococcus pyogenes'dir.
  • Ektima: İmpetigoya benzer, ancak daha derin bir enfeksiyondur ve daha derin ülserlere neden olur.
  • Follikülit: Kıl köklerinin iltihaplanmasıdır. Genellikle Staphylococcus aureus neden olur.
  • Furonkül (Çıban): Bir veya daha fazla kıl kökünü ve çevresindeki dokuyu etkileyen daha derin bir enfeksiyondur.
  • Karbonkül: Birkaç furonkülün bir araya gelerek oluşturduğu daha büyük ve daha derin bir enfeksiyondur.
  • Erizipel: Derinin yüzeyel tabakalarının (dermis) akut bir bakteriyel enfeksiyonudur. Genellikle Streptococcus pyogenes neden olur. Parlak kırmızı, şiş ve ağrılı bir cilt alanı ile karakterizedir. Sıklıkla yüzde görülür.
  • Selülit: Derinin daha derin tabakalarının (dermis ve subkutan doku) bakteriyel enfeksiyonudur. Genellikle Streptococcus pyogenes veya Staphylococcus aureus neden olur. Kızarıklık, şişlik, ağrı ve sıcaklık artışı ile karakterizedir.
• Daha Derin ve Komplike Enfeksiyonlar:
  • Nekrotizan Fasiit: Hızla ilerleyen ve hayatı tehdit eden bir enfeksiyondur. Deri altı dokuyu ve fasyayı (kasları saran bağ dokusu) etkiler. Yoğun ağrı, şişlik, kızarıklık, kabarcıklar ve ciltte nekroz (doku ölümü) ile karakterizedir. Genellikle birden fazla bakteri türü (polimikrobiyal) neden olur. Erken tanı ve agresif cerrahi debridman (ölü dokunun temizlenmesi) hayati önem taşır.
  • Miyonekroz (Gazlı Gangren): Kas dokusunu etkileyen hayatı tehdit eden bir enfeksiyondur. Genellikle Clostridium perfringens gibi anaerobik bakteriler neden olur. Ağrı, şişlik, krepitasyon (cilt altında gaz birikimi), kötü koku ve hızla ilerleyen nekroz ile karakterizedir. Acil cerrahi müdahale ve antibiyotik tedavisi gereklidir.
  • Diyabetik Ayak Enfeksiyonları: Diyabetli hastalarda sıklıkla görülen, ayak ülserleri ve enfeksiyonlarıdır. Nöropati (sinir hasarı), periferik vasküler hastalık ve bağışıklık sisteminin zayıflaması bu enfeksiyonların gelişimine katkıda bulunur. Tedavi, antibiyotik kullanımı, yara bakımı, basıncın azaltılması ve bazen cerrahi müdahaleyi içerir.
• Diğer Enfeksiyonlar:
  • Hidradenitis Suppurativa: Apokrin ter bezlerinin kronik, inflamatuvar bir hastalığıdır. Genellikle koltuk altı, kasık ve perianal bölgede ağrılı nodüller, apseler ve sinüs traktları ile karakterizedir.
  • Pilonidal Sinüs Enfeksiyonu: Kuyruk sokumu bölgesinde, kıl dönmesi sonucu oluşan enfeksiyondur.

Tanı

DYDE tanısı genellikle klinik muayene ile konulur. Ancak, bazı durumlarda ek testler gerekebilir:

• Kültür ve Antibiyogram: Etken mikroorganizmayı belirlemek ve antibiyotik duyarlılığını test etmek için yara veya apse sıvısından örnek alınır.
• Kan Testleri: Beyaz küre sayısı (WBC), eritrosit sedimentasyon hızı (ESR) ve C-reaktif protein (CRP) gibi inflamasyon belirteçleri enfeksiyonun şiddetini değerlendirmek için kullanılabilir.
• Görüntüleme Yöntemleri: Radyografi, ultrason, MR veya BT taramaları, daha derin veya komplike enfeksiyonları değerlendirmek ve apse varlığını tespit etmek için kullanılabilir.
• Biyopsi: Nekrotizan fasiit veya diğer nadir enfeksiyonların tanısında, doku örneği alınarak mikroskop altında incelenir.

Tedavi

DYDE tedavisi, enfeksiyonun türüne, şiddetine ve etkene göre değişir.

• Antibiyotikler: Bakteriyel enfeksiyonların tedavisinde kullanılır. Hafif enfeksiyonlarda oral antibiyotikler yeterli olabilirken, daha ciddi enfeksiyonlarda intravenöz antibiyotikler gerekebilir. MRSA enfeksiyonlarında vankomisin, linezolid veya daptomisin gibi özel antibiyotikler kullanılabilir.
• Antifungaller: Mantar enfeksiyonlarının tedavisinde kullanılır. Topikal antifungal kremler, şampuanlar veya oral antifungal ilaçlar kullanılabilir.
• Antiviraller: Viral enfeksiyonların tedavisinde kullanılır. Örneğin, uçuk tedavisinde asiklovir gibi antiviral ilaçlar kullanılabilir.
• Cerrahi Drenaj: Apselerin veya diğer sıvı birikimlerinin boşaltılması enfeksiyonun kontrol altına alınmasına yardımcı olur.
• Debridman: Nekrotizan fasiit veya gazlı gangren gibi durumlarda, ölü dokunun cerrahi olarak temizlenmesi hayati önem taşır.
• Yara Bakımı: Enfekte yaraların düzenli olarak temizlenmesi ve pansuman yapılması iyileşmeyi hızlandırır.
• Destekleyici Tedavi: Ağrı kesiciler, ateş düşürücüler ve sıvı takviyesi gibi destekleyici tedaviler hastanın konforunu artırır.
• Hiperbarik Oksijen Tedavisi (HBOT): Gazlı gangren tedavisinde, oksijenin dokulara daha iyi ulaşmasını sağlayarak iyileşmeyi hızlandırabilir.

Önleme

DYDE'leri önlemek için aşağıdaki önlemler alınabilir:

• İyi Hijyen: Elleri sık sık yıkamak, cilt yaralarını temiz tutmak ve uygun hijyen uygulamak enfeksiyon riskini azaltır.
• Yaraların Bakımı: Kesik, sıyrık ve diğer yaraların temizlenmesi ve uygun şekilde kapatılması enfeksiyonu önler.
• Diyabet Kontrolü: Diyabetli hastaların kan şekeri düzeylerini kontrol altında tutmaları enfeksiyon riskini azaltır.
• Bağışıklık Sistemini Güçlendirme: Sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz ve yeterli uyku bağışıklık sistemini güçlendirerek enfeksiyonlara karşı direnci artırır.
• Aşılama: Suçiçeği ve zona gibi bazı viral enfeksiyonlara karşı aşılanmak enfeksiyon riskini azaltır.
• Ortak Kullanım Eşyalarından Kaçınma: Havlu, tıraş bıçağı gibi kişisel eşyaların ortak kullanılmasından kaçınmak enfeksiyonların yayılmasını önler.
• Kalabalık Ortamlarda Dikkatli Olma: Okullar, yurtlar gibi kalabalık ortamlarda hijyen kurallarına uymak enfeksiyon riskini azaltır.

Prognoz

DYDE'lerin prognozu, enfeksiyonun türüne, şiddetine, hastanın genel sağlık durumuna ve tedaviye erken başlanıp başlanmamasına bağlı olarak değişir. Yüzeyel enfeksiyonlar genellikle antibiyotik veya antifungal tedavisi ile kolayca iyileşirken, nekrotizan fasiit veya gazlı gangren gibi daha ciddi enfeksiyonlar hayatı tehdit edebilir ve acil tedavi gerektirir. Diyabetli veya bağışıklık sistemi baskılanmış hastalarda DYDE'lerin prognozu daha kötüdür. Erken tanı ve uygun tedavi ile DYDE'lerin çoğu başarıyla tedavi edilebilir.